Αγαπημένος φίλος ο οποίος ολοκληρώνει το διδακτορικό του στην άλλη άκρη της γης, διεθνολόγος και πολιτικός επιστήμονας με γνώσεις τις οποίες θαυμάζω και πολλές φορές ζηλεύω, για να βοηθήσει αναζήτησε μοντέλα και μεθόδους εφαρμογής της άμεσης δημοκρατίας στη χώρα μας. Σας παρουσιάζω εδώ τα αποτελέσματα της πρώτης έρευνας του, αναμένοντας περισσότερα, όχι ως προσωπικές ιδέες αλλά με σεβασμό ως συνεισφορά στις αποφάσεις της Λαϊκής Συνέλευσης Συντάγματος, ώστε ο διάλογος μεταξύ των μελών της να προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Αντιμετωπίστε το με επιείκεια και προβληματιστείτε. Καλή δύναμη!
Κατ’ αρχήν, ο στόχος του κειμένου είναι να παρουσιάσει θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, εκ των πραγμάτων στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, δεδομένου ότι αυτό είναι το κυρίαρχο και ρεαλιστικά αδιαμφισβήτητο σύστημα το οποίο ωστόσο έχει πολλά περιθώρια αλλαγών και βελτιώσεων.
1. Δημιουργία Λαϊκής Βουλής η οποία θα στελεχώνεται με κλήρο από τους πολίτες του συνόλου της επικράτειας για καθορισμένη θητεία, έστω π.χ. ετήσια ή διετή. Όποιος/ όποια κληρωθεί, υποχρεώνεται να υπηρετήσει στη Λαϊκή Βουλή, σαν θητεία και θα μπορεί να κληρωθεί μόνο μία φορά.
~ Ο στατιστικός νόμος λέει ότι ένα τυχαία επιλεγμένο υποσύνολο ενός πληθυσμού, αν είναι αρκετά μεγάλο, θα είναι αντιπροσωπευτικό του συνόλου κατά 95%-100%. Η υποχρεωτική κλήρωση είναι όντως τυχαία επιλογή, οπότε τηρούνται οι αρχές της άμεσης δημοκρατίας.
Σ’ αυτό το σημείο, για να διευκολύνω την διατύπωση και τις συνακόλουθες σκέψεις, θέλω να εξηγήσω ότι όταν συζητούμε για άμεση δημοκρατία, είναι εκ των ουκ άνευ ότι εμπιστευόμαστε κάθε έναν πολίτη όσο εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας και κυρίως ότι εμπιστευόμαστε το σώμα των πολιτών όσο εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας. No system comes without toughness.
Όπως εξηγεί ο φίλος μου που έκανε την έρευνα, υπάρχει τρόπος για κλήρωση σε εθελοντική βάση, δηλαδή μόνο σε όσους ενδιαφέρονται να συμμετέχουν, ουσιαστικά. Θα γίνει μάλιστα τέτοιο πείραμα στην Αφρική από τον επιστήμονα Mark Frederickson όπου ο εθελοντικός κλήρος θα συγκριθεί με τις εκλογές, για την στελέχωση κυβερνούσας επιτροπής. Δηλαδή εκλογές vs εθελοντικός κλήρος.
Όμως, αν η διαδικασία του κλήρου γίνει μεταξύ εθελοντών που ενδιαφέρονται να εργαστούν για τη Λαϊκή Βουλή χάνεται η αντιπροσωπευτικότητα του συνόλου. Οπότε δεν μας κάνει αυτό το μοντέλο εφόσον θέλουμε να είμαστε πιστοί στην άμεση δημοκρατία.
2. Ας κάνουμε την υπόθεση εργασίας ότι το μέγεθος του σώματος της Λαϊκής Βουλής είναι 1.000 άτομα (δεν έχουν γίνει οι μαθηματικές πράξεις ακριβώς αλλά είναι πολύ απλό να βρεθεί ακριβώς ο αριθμός που απαιτείται για το αντιπροσωπευτικό δείγμα του συνόλου με βάση τα πληθυσμιακά δεδομένα της Ελλάδας). Η ερώτηση λοιπόν είναι:
Τι ρόλο θα είχε ένας τέτοιος θεσμός στο Ελληνικό πολιτικό σύστημα;
Συνεισφορά Πρώτη: Έλεγχος του νομοθετικού έργου της κυβερνητικής βουλής.
Τους νόμους θα τους ψηφίζει η παρούσα κυβερνητική βουλή. Η Λαϊκή Βουλή θα ελέγχει το νομοθετικό έργο της κυβερνητικής βουλής και θα μπορεί να σταματήσει την εφαρμογή ενός νόμου με αρνησικυρία, το λεγόμενο veto με πλειοψηφία του 51%. Αν η Λαϊκή Βουλή αποφασίσει με 51% να ακυρώσει ένα νόμο τότε θα πρέπει να κάνει ένα από τα παρακάτω (γιατί προφανώς η ακύρωση από μόνης της απλά παρακωλύει τη λειτουργία της χώρας και δεν οδηγεί σε κάτι):
a. Αν ο νόμος ακυρώνεται λόγο της υποψίας της Λαϊκής Βουλής ότι είναι αντισυνταγματικός ως προς τη διατύπωση, θα πρέπει να παραπέμπεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας (εν γένει σε συνταγματικό δικαστήριο).
b. Αν ο νόμος ακυρώνεται λόγω υποψίας της Λαϊκής Βουλής ότι είναι αντισυνταγματικός επειδή το πνεύμα και η ερμηνεία του αφήνουν τέτοια περιθώρια, θα πρέπει να παραπέμπεται στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο.
Πχ. Ο νόμος για την βουλευτική ασυλία προσκρούει κατά περίπτωση, όπως νομολόγησε πολύ πρόσφατα και το ΔΕΚ, στην αρχή της ισοπολιτείας. Συγκεκριμένα το ΔΕΚ μας καταδίκασε ως Ελλάδα γιατί ενώ η βουλευτής Μιλένα Αποστολάκη καλυμμένη από τη βουλευτική ασυλία δεν παρουσιάστηκε στη διαμάχη με τον σύζυγό της, ο ίδιος ήταν υποχρεωμένος για την ίδια υπόθεση να λογοδοτήσει στη δικαιοσύνη επειδή δεν είναι βουλευτής. Οπότε ναι, υπάρχουν μια χαρά αντισυνταγματικοί νόμοι.
Στην a. περίπτωση: αν το ΣΤΕ αποφασίσει ότι όντως ο νόμος είναι αντισυνταγματικός τότε επιστρέφει στην Βουλή για περαιτέρω επεξεργασία του.
Στην b. περίπτωση: αν το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο αποφασίσει ότι ο νόμος είναι όντως στο πνεύμα του αντισυνταγματικός επιστρέφει στην κυβερνητική βουλή η οποία αποφασίζει είτε να κάνει αναθεώρηση και να επανέλθει με νέο νόμο, είτε να ξαναψηφίσει το νόμο όμως με ειδική πλειοψηφία τουλάχιστον 2/3. Εφόσον ο νόμος περάσει με πλειοψηφία 2/3 επιστρέφει στη Λαϊκή Βουλή όπου για να ασκηθεί veto πλέον θα απαιτείται 75% και όχι μόνο 51%. Αν πάλι ασκηθεί veto ο νόμος ακυρώνεται οριστικά και αμετάκλητα.
Συνεισφορά Δεύτερη: Η Λαϊκή Βουλή να ψηφίζει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από ανοιχτές υποψηφιότητες (ή τέλος πάντων το συλλογικό σώμα που έχει το ρόλο του ανώτατου άρχοντα όπως στο παράδειγμα της Ελβετίας).
Συνεισφορά Τρίτη: Η Λαική Βουλή να αποφασίσει την αναίρεση της βουλευτικής ασυλίας και την παραπομπή κυβερνητικών στελεχών για έρευνα από τη Δικαιοσύνη.
Περιθώριο για συζήτηση για περισσότερες αρμοδιότητες στην Λαϊκή Βουλή φυσικά υπάρχει αλλά ήδη αν είχε αυτές τις 3 δυνατότητες θα προσέφεραν στη δημοκρατία μας:
1. Εκτός του προφανούς και σημαντικότατου που είναι ο έλεγχος του νομοθετικού έργου και των τωρινών θεσμών επίσης θα προσέφερε μεγαλύτερη συμμετοχή στους θεσμούς από ετερόκλητες ομάδες. Η κυβερνητική βουλή είναι κατά κύριο λόγο σώμα ανδρών, με κοινωνική και οικονομική επιφάνεια και συνήθως ανώτερης (έστω τυπικά) εκπαίδευσης. Η Λαϊκή Βουλή θα έβαζε στον πολιτικό διάλογο περισσότερες γυναίκες, φτωχούς, μη νομικούς, μειονότητες, πολίτες από την περιφέρεια και τα χωριά που έχουν ελάχιστες πιθανότητες συμμετοχής κατά τα άλλα, ακόμα και Έλληνες της ομογένειας.
2. Επειδή ο καθένας θα έχει ίσες πιθανότητες να κληρωθεί και να κληθεί να εκπληρώσει την υποχρέωση του να συμμετέχει θα δημιουργηθεί μια κουλτούρα ανησυχίας και ενδιαφέροντος για τα πολιτικά, μια δυναμική αναβάθμισης της πολιτικής όχι ως διαχείριση και διεκπεραίωση αλλά ως στάση απέναντι στα κοινά. Οπότε συνολικά η κοινωνία θα είναι πολύ πιο συμμετοχική.
3. Το σώμα αυτό θα είναι άμεσα συνδεδεμένο με την κοινωνία και τον κοινωνικό ιστό, χωρίς μεσάζοντες, εξαρτήσεις, πελατειακές σχέσεις, δηλαδή χωρίς κόμματα.
4. Φυσικά το σώμα αυτό δε θα έχει ειδίκευση, γι αυτό και δεν δύναται να κυβερνήσει, ούτε και προτείνεται να κυβερνήσει και θα έχει λίγες αρμοδιότητες και καθαρές. Όμως θα μπορεί να ελέγχει και να τοποθετεί σημαντικούς όρους και ιδέες στο πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος των ανώτατων δικαστηρίων. Επίσης τίποτα δεν σταματά τα μέλη της Λαϊκής Βουλής από το να επηρεάζονται από δικά τους ή άλλα συμφέροντα. Και ένα σώμα ας πούμε 1.000 ατόμων είναι πολύ λιγότερο ευέλικτο οπότε οι διαδικασίες θα είναι πιο χρονοβόρες. Αλλά η σημερινή τεχνολογία μπορεί να δώσει αποτελεσματικότατες λύσεις χωρίς να χρειάζεται καν τα μέλη της Λαϊκής Βουλής να κουνηθούν από τα σπίτια τους.
5. Οπότε ναι, εννοείται ότι υπάρχουν αδυναμίες. Αλλά σε όλα τα σώματα και σε όλα τα συστήματα υπάρχουν αδυναμίες. Το θέμα είναι να καταθέσουμε προτάσεις για βελτίωση.